Sektor bankowy w Polsce na tle Europy

Aktywa bankowe w Polsce zanotowały istotny wzrost od czasów transformacji. Od końca 2008 roku wzrastały rocznie średnio o około 6%. Obecnie polski sektor bankowy plasuje się w środku stawki pod względem aktywów. Według danych Europejskiego Banku Centralnego (EBC), aktywa polskiego sektora bankowego wyniosły w 2018 roku¹ 444 mld euro. Największy sektor bankowy ma Wielka Brytania (10 bln euro w 2018 roku), a najmniejszy Estonia (26,6 mld euro). W 2018 roku aktywa europejskich banków wynosiły 41 bln euro (26 bln euro w strefie euro)². 

Polski sektor bankowy funkcjonuje zgodnie z klasycznym modelem pośrednictwa finansowego, w którym banki głównie udzielają kredytów dla sektora niefinansowego, finansując je depozytami klientów. Znajduje to odzwierciedlenie w wysokim udziale kredytów w aktywach sektora bankowego, który wynosił 68% i był wyższy niż średnia dla sektorów bankowych z krajów Unii Europejskiej (62%)³. Udział innych rodzajów aktywów w bilansach banków, w szczególności aktywów przeznaczonych do obrotu, był w Polsce – podobnie jak w innych krajach Europy Środkowo-Wschodniej – wyraźnie niższy niż w państwach dojrzałych gospodarczo. 

Kredyty w polskim sektorze bankowym wyniosły na koniec 2018 roku 302 mld euro, co plasuje Polskę w środku stawki. 

Kredyty na mieszkańca (2018, euro) w relacji do dynamiki wzrostu (2012-2018) 

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EBC, NBP

W porównaniu do innych krajów Unii Europejskiej, sektor bankowy w Polsce jest relatywnie niewielki w relacji do PKB. Kredyty bankowe w polskim systemie bankowym stanowią 61% PKB, podczas gdy średnia europejska to 126%. Najwyższe wskaźniki kredytów do PKB posiadają Holandia, Finlandia i Dania. 

Udział kredytów w PKB (2018, %) w relacji do PKB na mieszkańca (2018, w euro) 

Źródło: Obliczenia własne na podstawie danych EBC, NBP 

Polski rynek bankowy charakteryzuje się niskim, ale rosnącym udziałem kredytów dla przedsiębiorstw w stosunku ogółu kredytów udzielonych sektorowi niefinansowemu (34,5%). Natomiast Polska jest czwartym krajem w Unii Europejskiej pod względem udziału kredytów dla gospodarstw domowych w całych kredytach sektora bankowego⁴.

Z ostatniego badania przeprowadzonego przez Narodowy Bank Polski wynika, że gospodarstwa domowe w Polsce są znacznie mniej zadłużone niż ma to miejsce w strefie euro – przeciętne gospodarstwo posiada łączne zobowiązania w wysokości 5,5% majątku brutto, podczas gdy w strefie euro przeciętne zadłużenie stanowi 26% aktywów łącznie⁵.

Najwyższy odsetek w kredytach dla gospodarstw domowych stanowią kredyty hipoteczne (około 60%), w Unii Europejskiej ta proporcja jest wyższa (około 70%). Kredyty mieszkaniowe w Polsce stanowią 38,5% PKB, jest to poziom zbliżony do średniej dla Unii Europejskiej. Dynamika kredytów konsumpcyjnych jest wyższa od tempa wzrostu PKB, a Polska jest krajem o jednym z najwyższych udziałów zadłużenia z tego tytułu w relacji do PKB w Unii Europejskiej. Jakość kredytów wysokokwotowych jest obecnie nieco niższa niż pozostałych kredytów konsumpcyjnych⁶.

Kredyty konsumpcyjne w Polsce na tle krajów UE 

Zròdlo: NBP, Stability report, December 2018

W Polsce, w większym stopniu niż w innych krajach Unii Europejskiej, banki finansują się depozytami klientów. Udział aktywów finansowych (depozyty, fundusze inwestycyjne, akcje, obligacje, ubezpieczenia na życie i dobrowolne programy emerytalne) w majątku gospodarstw domowych jest w Polsce wyraźnie mniejszy niż w bardziej rozwiniętych gospodarczo państwach Europy. W 2016 roku stanowił on w Polsce 8,5%, a w strefie euro 17,8% majątku brutto. W wartościach absolutnych ta dysproporcja jest również bardzo widoczna: 3,5 tys. euro w Polsce w porównywaniu do 10,6 tys. euro w strefie euro. Z drugiej strony, aktywa finansowe – mimo że są niewielkie – są popularną formą gromadzenia środków finansowych Polaków. Posiada je 91% gospodarstw domowych, przy czym depozyty są najpopularniejszą formą gromadzenia aktywów finansowych (korzysta z nich 85% gospodarstw domowych). Gospodarstwa domowe znacznie rzadziej lokują swoje oszczędności w funduszach inwestycyjnych (3,8% gospodarstw), chociaż są to średnio wyższe kwoty (19,6 tys. euro). Z badania NBP wynika, że wzrost aktywów finansowych był głównym czynnikiem wzrostu majątku netto⁷.

¹ W momencie sporządzania sprawozdania najbardziej aktualne dane dla rynku bankowego w Europie dostępne są za 2018 rok
² Europejski Bank Centralny, https://sdw.ecb.europa.eu/
³ Europejski Bank Centralny, https://sdw.ecb.europa.eu/
⁴ Komisja Nadzoru Finansowego, Sytuacja sektora bankowego I-III 2019
⁵ Badanie BZGD prowadzone jest w ramach międzynarodowej sieci badawczej Household Finance and Consumption Network (HFCN). W tym przedsięwzięciu, zainicjowanym w 2006 roku i koordynowanym przez Europejski Bank Centralny (EBC), uczestniczą banki centralne i urzędy statystyczne reprezentujące kraje strefy euro oraz Polskę i Węgry, https://www.nbp.pl/home.aspx?f=/aktualnosci/wiadomosci_2018/ZGDwP_20180109.html
⁶ Narodowy Bank Polski, Raport o stabilności systemu finansowego, grudzień 2019
⁷ Narodowy Bank Polski, Zasobność gospodarstw domowych w Polsce, 2017