Sektor ubezpieczeniowy w Polsce i krajach bałtyckich na tle Europy

Europejski rynek ubezpieczeniowy generuje 31,6% światowej składki przypisanej brutto¹. Zgodnie z danymi opublikowanymi we wrześniu 2019 roku² ubezpieczyciele działający w Europie, w krajach zrzeszonych w ramach organizacji Insurance Europe, pozyskali w 2018 roku 1 311 mld euro składek. Rok 2018 był trudny dla rynku ubezpieczeń ze względu na wzmożoną wojnę cenową, dużą niepewność na rynkach finansowych i ryzyko recesji gospodarczej. Problemy, z którymi mierzy się Unia Europejska, zyskały na sile – polityka migracyjna, praworządność i finansowanie struktur stały się punktem zapalnym pomiędzy państwami członkowskimi. Wzmocnienie się frakcji konserwatywnych i niepewność w działaniu negatywnie wpłynęły na średnio- i długoterminowe inwestycje w regionie. Nie pozostało to bez konsekwencji dla europejskiego rynku ubezpieczeń. 

W 2018 roku statystyczny mieszkaniec Europy wydał na ubezpieczenia 1 958 euro, przeciętny Polak 436 euro czyli o ponad 4 razy mniej. Wydatki na ubezpieczenia mieszkańców krajów bałtyckich były jeszcze niższe. W 2018 roku mieszkaniec Litwy wydał 278 euro, Estonii - 270 euro, Łotwy - 140 euro. Mieszkaniec Ukrainy w 2018 roku wydał na ubezpieczenia tylko 38 euro. 

Rynkowy model ubezpieczeń w Polsce rozwija się od 1990 roku. Obecnie Polska posiada największy rynek ubezpieczeniowy wśród krajów Europy Środkowo-Wschodniej, jednak, pomimo że wielkość tego rynku (mierzona składką przypisaną brutto) wzrosła ponad dwukrotnie w latach 2009-2018, to nadal znacząco ustępuje krajom Europy Zachodniej. Składka przypisana brutto dla polskiego rynku w 2018 roku wyniosła 13,9 mld euro (6,8 mld euro w 2009 roku). Największy rynek ubezpieczeniowy jest w Wielkiej Brytanii (341,6 mld euro przypisu składki w 2018 roku). Rynki przekraczające 100 mld euro składki przypisanej brutto mają jeszcze Francja (219,4 mld euro), Niemcy (202,4 mld euro) oraz Włochy (135,1 mld euro). Pod względem wielkości polski rynek ubezpieczeniowy ustępuje także tym krajom w Europie Zachodniej, które mają znacząco mniej ludności niż Polska, np.: Austria (17,3 mld euro), Belgia (27 mld euro), Dania (31,8 mld euro), Finlandia (23,4 mld euro), Holandia (72,3 mld euro), Szwajcaria (51 mld euro) oraz Szwecja (31,3 mld euro).³ 

Składka przypisana na mieszkańca (2018, EUR) w relacji do dynamiki wzrostu rynku ubezpieczeniowego (2016-2018) 

Zròdlo: Eurostat, Insurance Europe, Swiss Re Institute (sigma 3/2019)

W strukturze polskiego rynku dominują ubezpieczenia majątkowe i pozostałe osobowe (ok. 65% rynku), a najwięcej składki przypisanej brutto generują polisy komunikacyjne. W 2018 roku składka przypisana brutto z ubezpieczeń OC i AC komunikacyjnego wyniosła 39% składki przypisanej brutto całego rynku⁴. Udział ubezpieczeń na życie w sumie przypisu polskiej składki brutto (35%) był z kolei o jedną trzecią mniejszy od europejskiej średniej. Podobną strukturę rynków ubezpieczeniowych obserwujemy w krajach bałtyckich. Ubezpieczenia na życie stanowią tam średnio mniej niż 30% całkowitej składki przypisanej brutto. Jest to sytuacja odmienna od krajów Europy Zachodniej, gdzie dominują ubezpieczenia na życie. W 2018 roku blisko 58% składki z działalności ubezpieczeniowej w Europie pochodziło z ubezpieczeń na życie, 31% z ubezpieczeń majątkowych, a 10,6% z ubezpieczeń zdrowotnych⁵. Kraje z najmocniej rozwiniętym rynkiem polis na życie to kraje o największych rynkach ubezpieczeniowych takie jak Włochy (w 2018 roku 75,3% przypisu składki pochodziło z ubezpieczeń na życie), Wielka Brytania (69,5%), Francja (63,6%) oraz kraje skandynawskie: Finlandia (81,3%), Szwecja (78,5%), Dania (70,6%). 

Wskaźnik penetracji ubezpieczeń pokazujący relację składki przypisanej brutto do produktu krajowego brutto (PKB) pozostaje w Polsce poniżej średniej dla Europy. W 2018 roku wskaźnik ten wynosił 2,8%, podczas gdy średnia dla Europy to 7,5%⁶. Jeszcze niższą penetracją cechują się rynki ubezpieczeniowe na Litwie (1,9%), Łotwie (2,6%) w Estonii (2,2%) oraz na Ukrainie (1,5%)⁷. Najwyższe wskaźniki penetracji mają Wielka Brytania (10,6%), Dania (10,4%), Finlandia (9,9%) a także Holandia (9,2%)⁸.

Penetracja ubezpieczeń w relacji do PKB na głowę mieszkańca w Europie (2018, EUR)

Zròdlo: Eurostat, Insurance Europe, Swiss Re Institute (sigma 3/2019)

Analizując penetrację ubezpieczeń w relacji do PKB na mieszkańca można oczekiwać, że polski sektor ubezpieczeniowy powinien rozwijać się wraz z rozwojem gospodarczym Polski (wzrost PKB), bogaceniem się społeczeństwa (wzrost dochodów rozporządzalnych gospodarstw domowych) oraz wzrostem świadomości ubezpieczeniowej Polaków, podobnie jak miało to miejsce w krajach Europy Zachodniej.

¹ Swiss Re, sigma 3/2019: World insurance: the great pivot east continues
² W momencie sporządzania sprawozdania najbardziej aktualne dane dla rynku ubezpieczeń w Europie dostępne są za 2018 rok
³ Swiss Re, sigma No 3/19: World insurance: the great pivot east continues
⁴ KNF, Biuletyn roczny. Rynek ubezpieczeń 2018, data aktualizacji 26 września 2019
⁵ Insurance Europe, European Insurance – Key facts 2019
⁶ Insurance Europe, https://insuranceeurope.eu/insurancedata
⁷ Deloitte, CEE Insurance M&A Outlook, data aktualizacji październik 2019
⁸ Insurance Europe, https://insuranceeurope.eu/insurancedata